به نگاهمان وسعت دهیم

تئاتر مستقل یکی از چند تئاتری است که چند سالی است در قالب تئاتر خصوصی فعالیت می‌کند. از شروع فعالیت و تاسیس تئاتر مستقل صحبت کنید.

درواقع تاسیس تئاتر مستقل به تولیدات گروه ما برمی‌گردد؛ ما یک گروه تئاتری و همه تحصیل‌کرده تئاتر هستیم و از اوایل دهه 80 به طور مستمر تئاتر تولید می‌کنیم. درواقع ده سال تولیدات گروه را در قالب جشنواره و اجرای عمومی به روی صحنه می‌بردیم. البته در طی این سال‌ها من یک دفتر سینمایی داشتم که یک پلاتو بزرگ داشت که ما برای تمرینات خود از آن استفاده می‌کردیم و همیشه نمایش‌هایمان را آنجا برای اجرا آماده می‌کردیم و گه گاه به دور از چشم مرکز هنرهای نمایشی اجراهای خصوصی هم آنجا برگزار می‌کردیم.

چرا خصوصی و به دور از چشم مرکزهنرهای نمایشی؟

به این دلیل که می‌دیدیم باید خیلی در نوبت اجرا بمانیم تا بتوانیم نمایشی را روی صحنه ببریم. از همین رو گاهی اوقات تولیدات کوچکمان را در همان پلاتو که حدود 50 متر بود، برای 20 تا 30 نفر اجرا می‌کردیم. تا اینکه اوایل دهه 90 یک مقدار راه گرفتن مجوز برای داشتن سالن تتاتر هموار شد. به این فکر کردیم که می‌توانیم با هزینه کردن، سالن خودمان را داشته باشیم و تولیداتمان را در آنجا برای مخاطبان بیشتر و در روزهای متوالی اجرا کنیم. خاطرم هست همان موقع گروه ما چندین تولید داشت که هرکدام برگزیده جشنواره‌های مختلف مانند جشنواره تئاتر دانشگاهی و جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر بودند ولی هنوز هیچ‌کدام به دلیل همین صف‌های عجیب و غریب و نوع ارتباط ما با حاکمیت تئاتر که آن زمان شامل مرکز هنرهای نمایشی، مجموعه تئاترشهر و تالار مولوی می‌شد به اجرا نرسیده بودند.

مگر نوع ارتباط شما با این مراکز تئاتری چگونه بود که این تولیدات شما باوجود برگزیده بودن به اجرا نرسیده بودند؟

درحقیقت نوع رابطه ما با این مراکز، رابطه مستقیمی نبود. ما گروهی بودیم که به شکل مستقل کارمان را انجام می‌دادیم و خیلی در قید و بند ارتباط با مدیران و ساز و کار نمی‌گویم ضوابط بلکه می‌گویم روابط، نبودیم. به همین خاطر به این فکر کردیم که می‌توانیم در چنین شرایطی سالن تئاتر خودمان را داشته باشیم و تولیداتمان را در آنجا عرضه کنیم. یکی دو سالی درگیر برپایی آن بودیم. مثلا به دنبال مکان و جای مناسبی برای این منظور بودیم و به این فکر می‌کردیم که مثلا باید چه مدلی داشته باشد، دارای چه ابعادی باشد، چه تجهیزاتی باید در آنجا داشته باشیم و... تا اینکه به ساختمانی که در حال حاضر همه آن را با عنوان تئاتر مستقل می‌شناسند رسیدیم. به تئاتر خصوصی و این مسائل کاری نداشتیم، درواقع ما یک گروهی بودیم که به طور مستقل تئاتر کار می‌کردیم. البته اسم آن را کمپانی نمی‌گذارم بلکه می‌گویم گروهی بودیم که تولیداتی داشتیم و می‌خواستیم تولیداتمان را ارائه کنیم. پس به دنبال تئاتر مستقل خودمان بودیم. البته تئاتر به معنای ساختمان و ساز و کار برای تولید. از همین رو با همه سختی‌ها، مشکلات، مسائل مالی و درگیری‌هایی که با نهادها و ارگان‌های مختلف داشتیم اینجا را تاسیس کردیم. باز هم تاکید می‌کنم هدف اول ما این بود که تولیدات خودمان را ارائه کنیم.

پس چه اتفاقی افتاد که شاهد تولیدات سایر گروه‌های تئاتری هم در این تئاتر هستیم؟

ما می‌دانستیم که داشتن یک مکان تحت هر عنوانی دارای هزینه‌های سنگینی است. به هرحال این ساختمان استیجاری است. به همین خاطر به این نتیجه رسیدیم که برای زمان‌های دیگری که تولیدات ما آماده اجرا و ارائه به مخاطب نیستند می‌توانیم از گروه‌ها و آرتیست‌های مستقل دیگری دعوت کنیم و تولید خود را در اینجا به نمایش بگذارند. از همین رو اول به این فکر بودیم که از گروه‌های خارجی برای این منظور دعوت کنیم. مکانی داشته باشیم که غیر از تولیدات ما اگر کسی می‌خواست نمایش خارجی با کیفیت ببیند به اینجا بیاید.

منظور شما از تولیدات خارجی، آثاری است که خارج از ایران و توسط گروه‌های بین‌المللی خارجی تولید می‌شوند؟

بله. گروه‌های خارج از ایران.

پس چرا این اتفاق نیفتاد و نتوانستید این کار را انجام بدهید؟

به این خاطر که ساز و کار مالی بالایی می‌خواست و سختی‌هایی داشت که این امکان را به ما نمی‌داد تا به این خواسته خود جامه عمل بپوشانیم. مثلا باید همه چیز از فیلتر واحد بین‌الملل مرکز هنرهای نمایشی می‌گذشت تا یک نمایش خارجی در این سالن به اجرا درآید. به همین خاطر باوجود اینکه افتتاحیه تئاتر مستقل با نمایشی از کمپانی زار لهستان بود نتوانستیم این کار را انجام بدهیم. ولی تولیدات خودمان را در اینجا ارائه کردیم و بعد از آرتیست‌های مستقل داخلی دعوت کردیم تا نمایش‌های خود را برای اجرا به تئاتر مستقل بیاورند. درواقع ما برای فعالیت در این جا سعی کردیم از الگویی برخلاف جریان حاکم در تئاتر استفاده کنیم. جریانی که به نظر ما اشتباه بود و به هیچ وجه ساز و کار درستی نداشت.

چرا فکر می‌کنید جریان اشتباهی در تئاتر حاکم بود که تلاش کردید برخلاف آن حرکت کنید؟

این مسئله دلایل مختلفی داشت. یکی تعداد اجراهایی بود که به هر نمایش اختصاص داده می‌شد که متاسفانه همیشه با این معضل مواجه بودیم و هنوز هم هستیم و من همیشه به این فکر می‌کردم که چرا یک نمایش حتما باید مثلا بیست یا سی اجرا داشته باشد و بعد از آن تمام شود و پرونده آن بسته شود! البته دلیل دوستان تصمیم‌گیرنده در این امر، کثرت گروه‌های متقاضی اجرا و محدودیت اختصاص دادن مکان به آن‌ها بود که باید با توجه به امکانات محدودی که در اختیار داشتند پاسخگوی همه می‌بودند. البته دلیل منطقی‌ای هم بود ولی من معتقد بودم که این اتفاق باعث می‌شود که همه نمایش‌ها ابتر بمانند. یعنی به محض اینکه نمایش‌ها مخاطب خود را پیدا می‌کردند، تمام می‌شدند. این اتفاق به گونه‌ای یک ضربه کلی به کلیت جریان تئاتر وارد می‌کند برای اینکه تئاتر از لایه تئاتری‌ها بیرون نمی‌رود و تعداد اجراها اجازه نمی‌دهد که لایه دوم یعنی مردم هم بیایند و تئاتر ببینند. همیشه یک نمایش که روی صحنه می‌رفت بین خود تئاتری‌ها به پایان می‌رسید. مثلا اگر 25 اجرا داشت حدود دو یا سه هزار نفر از بچه‌های تئاتر برای دیدن آن می‌آمدند و بعد هم تمام می‌شد و هرچند که مورد استقبال هم قرار می‌گرفت اما قابل تمدید نبود. ما در تئاتر مستقل به این فکر کردیم که می‌توانیم شرایطی ایجاد کنیم تا این دوره‌ها و اجراها بلندتر شود زیرا ما تئاتر خصوصی هستیم و قرار نیست کسی از ما توقع داشته باشد که به او نوبت اجرا بدهیم. به همین خاطر آمدیم و درخواست اجرا در تئاتر مستقل را حذف کردیم. یعنی در وهله اول هیچ درخواستی نگرفتیم و هیچ فراخوانی منتشر نکردیم و هیچ فرمی هم برای این منظور تهیه نکردیم که ما یک سالن تئاتر داریم و هرکسی که می‌خواهد بیاید و اینجا درخواست اجرا بدهد تا ما سالن در اختیار او قرار بدهیم. بلکه گفتیم ما از برخی افراد و گروهشان دعوت می‌کنیم تا نمایش خود را در اینجا اجرا کنند...