تماشا در عصر صفویه (آیین‌ها و اقتدار تشیع)
نویسنده: ژان کالمار
مترجم: یدالله آقاعباسی
نوبت چاپ: اول- 1397
ناشر: انتشارات نمایش
قیمت: 12500هزار تومان
این کتاب بخشی از کتاب ژان کالمار است که در آن به آیین‌های عزاداری و ریشه‌های تعزیه در عصر صفوی پرداخته است. از منابع مهم پژوهش او سفرنامه‌ی جهانگردان و نمایندگان دولت‌های غربی در آن عصر است که صرف‌نظر از اظهارنظرها، مشاهدات خود از آیین‌های عزاداری در شهرهای مختلف ایران را گزارش داد‌ه‌اند. تأکید این گزارش‌ها بیشتر بر آیین‌های نمایشی است و از دسته‌روی، دعواهای آیینی، انواع ریاضت‌ها، تابوت‌های تزیینی و نخل‌کشی، نمایش‌های پانتومیم، حرکت‌های موزون، نمایش‌های واقع‌گرایانه تا شتر قربانی و سوزاندن آدمک را دربرمی‌گیرند. در مورد روضه‌خوانی به عنوان ادامه‌ی سنت قصه‌گویی مذهبی در عصر صفوی شواهدی هست، اما از تعزیه به عنوان نمایشی با بازیگران و تماشاگران و متن نمایشی، آنطور که مثلاً در عصر قاجار سراغ داریم، در هیچ یک از گزارش‌ها نشانی نیست. پیداست که این نمایش در این عصر با مقدماتی مثل دسته‌روی، پانتومیم و جمع‌آوری گزارش رویدادهای کربلا و انواع آیین‌های تماشایی هنوز شکل‌نگرفته‌بود و یا از گام‌های نخستین آن اگر بوده گزارشی نشده‌است.
این مطلب نخستین بار در فصلنامه‌ی تئاتر به همت و سردبیری خانم لاله تقیان چاپ شد. همچنین پار‌ه‌ای از یادداشت‌های مقاله به زبان فرانسه نوشته شده بود که توسط جلال ستاری پژوهشگر توانا ترجمه و تصحیح شد.
