نسل جدید نمایشگران عروسکی به اهمیت پژوهش آگاهند

به گزارش ایران‌تئاتر، نشست تخصصی «ضرورت ترجمه و تألیف کتاب‌های مرتبط با تئاتر عروسکی به عنوان منابع دانشگاهی در این رشته» با حضور هما جدیکار و آرزو عالی، روز گذشته جمعه، 26 اردیبهشت در غرفه انتشارات نمایش واقع در شبستان سی و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.  

هما جدیکار در ابتدای این نشست با بیان اینکه اولین کار نمایش عروسکی در جهان همیشه سرگرمی بوده است، گفت: نمایش عروسکی از اواخر قرن نوزدهم دچار تحولاتی شد و به بیان مسائل و مشکلات روز پرداخت. در ایران، دانشجویان از دهه 40 نمایش عروسکی کار می‌کردند اما این هنر به صورت آکادمیک از سال 1350 به صورت رسمی با تاسیس رشته نمایش عروسکی در دانشکده هنرهای دراماتیک شکل گرفت.

او ادامه داد:  تنها کتاب در زمینه نمایش عروسکی در آن دوره تنها «نمایش در ایران» آقای بهرام بیضایی بود که در اواخر دهه 40 چاپ شده بود و  بخشی از آن به نمایش عروسکی اختصاص داشت. البته این کتاب هنوز هم از بهترین‌هاست.

این هنرمند و مدرس بیان کرد: متاسفانه ما اصولا تفکر پژوهشی نداریم. در فرهنگ ما پژوهش، نسخه برداری، مکتوب کردن و نگارش نیست و شاید نسل جدید ما اکنون بیشتر به آن می پردازند. نسل جدید در دانشگاه تحصیل کردند و چون در آموزش، نیاز به پژوهش وجود دارد؛ این نسل به نگارش و پژوهش علاقه‌‎مند شده‌اند.

او در پاسخ به چرایی بی‌توجهی به حوزه پژوهش و نگارش در نمایش عروسکی توسط استادان تئاتر گفت: استادان عروسکی اصولا عملگرا هستند؛ آن‌ها به جای حرف زدن ترجیح می‌دهند تا دست به تولید بزنند اما نسل جدید با فقر منابع مواجه هستند و نیاز پژوهش را حس می کنند. 

جدیکار بیان کرد: بیشتر منابع  ما در رشته عروسکی ترجمه‌ها هستند که بهترین آن‌ها از ترجمه‌های آقای جواد ذوالفقاری بوده است. کتاب‌های «هنر عروسکی»، «حرفه‌ای من» از جمله ترجمه‌های ایشان هستند. امروز نیز «طراحی‌ها و خط‌خطی‌های جیم هنسون» با ترجمه آرزو عالی و دیگری «لغت‌نامه تئاتر عروسکی» با ترجمه غزال اسکندرنژاد راهی بازرا کتاب شده است. متاسفانه در جهان نیز کتاب نوشته شده برای نمایش عروسکی کم است و کسانی دست به نگارش زدند که رشته‌شان عروسکی نیست و بیشتر محقق این حوزه هستند. همانطور که قبلا گفته شد؛ نمایشگران عروسکی عملگرا هستند به همین دلیل خیلی سمت نگارش نمی روند.

او ادامه داد: باید حواسمان به نظریه‌ها باشد؛ در غرب نمایش عروسکی از 300 سال پیش شروع شده و ما الان حدود 50 سال است که شروع کردیم و خیلی از نظریه‌های غرب ممکن است اکنون در جامعه ما همخوان نباشد. خیلی از این نظریه‌ها در بازار کار امروز جواب نمی‌دهد و باید با فرهنگ و نیاز مخاطب و جامعه ما منطبق شود. البته مترجمان ما خوشبختانه بهترین کتاب‌ها را برای ترجمه انتخاب می‌کنند و به روز هستند. آن‌ها جامعه هدف را می‌شناسند و فقط باید مورد حمایت قرار بگیرند.

جدیکار در پایان سخنانش گفت: خیلی خوشحالم که کتاب «طراحی‌ها و خط‌خطی‌های جیم هنسون» بعد از دو سال به همت انتشارات نمایش چاپ شد. همه نمایشگران عروسکی نویسنده این اثر و روند فعالیت او را می‌شناسند. هنسون نمایش عروسکی را از صحنه به تلویزیون برده است، مواد را کاملا عوض کرده و تکنیک‌های ابداعی خلاقی در این عرصه کار کرده است. ماپت‌ها ساخت این هنرمند هستند و همین که اکنون در همه جای جهان هنرمندان به ساخت ماپت مشغول اند مهم ترین دستاورد این شخص است و خوشحال هستم که کتاب ایشان به چاپ رسید.

آرزو عالی، مدرس تئاتر و مترجم کتاب «طراحی‌ها و خط‌خطی‌های جیم هنسون» نیز در ادامه گفت: متاسفانه در دوره دانشجویی ما تعداد کتاب زیادی در حوزه تئاتر عروسکی وجود  نداشت و بیشتر جزوه‌های درسی بود. ما در وضعیت آموزشی خیلی فقیر بودیم. هم اکنون نیز تقریبا همین است؛ در جهان ما تئاتر کاغذی را داریم که متاسفانه در تئاتر ایران نداریم و هیچ منبعی هم در مورد آن وجود ندارد.

او با بیان اینکه ترجمه کردن نیازمند امید و حمایت است، ادامه داد: انتشارات باید دنبال کننده مترجمان باشد تا کتاب‌ها و منابع مورد نیاز ترجمه شود. مقاله نویسی و مقاله در خارج از ایران به شدت ارزشمند است اما در ایران این چنین نیست. کاش مقاله نوشتن در سیستم دانشگاهی ما هم وارد میشد. قطعا می‌توانست در بخش پژوهش و سندنگاری به هنرمندان کمک زیادی کند و در بخش اجرایی نیز مورد بهره قرار بگیرد.

این هنرمند افزود: انتشارات نمایش باید برای انتقال تجربه دست به پژوهش، تالیف و ترجمه بزند. ما در کشور خودمان منابعی داریم که باید از آنها بهره ببریم؛ قرار نیست همه افراد با تجربه از بیرون کشور باشند.

عالی در پاسخ به ضرورت نگارش شناخت‌نامه درباره افراد فعال و شناخته شده در حوزه عروسکی بیان کرد: متاسفانه برخی از استادان این رشته دانش خود را به روز نکرده‌اند اما انتقال دهنده‌های فوق العاده ای هستند و همان دانش را به درستی انتقال می دهند که همین اطلاعات نیز برای دانشجویان پایه و اساس نمایش عروسکی است. برای این استادان خوب است که یک جلد کتاب بنا به تجربیات‌شان داشته باشیم. ولی برای برخی دیگر چو.ن استاد هما جدیکار که مادر نمایش عروسکی در ایران هستند، باید یک جلد کتاب نوشته شود.

او همچنین گفت: متاسفانه ما در نمایش عروسکی خیلی فقیر هستیم. ما نیازمند نویسنده‌ای هستیم که از جهان نمایش عروسکی مطلع باشد. عروسک فراتر از انسان است و در بخش نمایشنامه‌نویسی باید نویسنده به این امر آگاه باشد تا بتواند از این پتانسیل به درستی بهره ببرد.

این مترجم درباره مخاطبان کتاب «طراحی‌ها و خط‌خطی‌های جیم هنسون» نیز گفت: کتاب برای همه است. شاید برای مردم جا افتاده است که عروسک برای بچه‌هاست در حالیکه عروسک‌های جیم هنسون برای تمام افراد خانواده و اقشار جامعه است.

عالی در پایان سخنانش بیان کرد: برای ما رفتن به دیگر کشورها سخت است اما خوب است اگر با حمایت و همراهی دولت، هنرمندان دیگر کشورها کارگاه‌ و ورکشاپ‌های آموزشی برای همه هنرمندان داشته باشند تا با این انتقال تجربه بتوانیم روند نمایش عروسکی در کشور را در بخش دانشگاهی و غیردانشگاهی ارتقا دهیم.